Interview met Bob de Wit over het society 4.0 podium op Het Grootste Kennisfestival

Ik bel Bob een half uur voordat we elkaar in Teams zouden ontmoeten. Met een onhandige beweging stootte ik een pot verf om.  ‘Geen probleem’, maar toch wat gehaast en met verf aan m’n vingers kom ik 5 minuten na het geplande tijdstip de online omgeving binnen. Bob zit al klaar op z’n bank die ik ken van eerdere online overleggen en lacht breeduit als ik vertel dat ik eindelijk een keer dure verf kocht, die vervolgens omkieperde. ‘Da’s het onbewuste dat tegen je tekeergaat. Onbewust zeg je tegen jezelf ‘kap er nou eens mee’. Waarmee? Vraag ik nog. ‘Ja wat denk je, met het kopen van dure verf natuurlijk.’ Het interview is begonnen.

Als ik laat zien hoever ik ben gekomen met het boek Society 4.0 dat ik las voorafgaand aan het gesprek steekt Bob van wal. ‘Je zou kunnen zeggen, ik heb er even over nagedacht, we zijn met Society 4.0 een coöperatie. En als je dat naar de kern terugbrengt, willen we toe naar een gezonde samenleving. Want wat er nu gebeurt, is niet gezond. We hebben een niet goed werkende democratie. We hebben te maken met ondemocratische ngo’s, wereldwijde organisaties die zich op wereldschaal bemoeien met de grote publieke vraagstukken. Samen met de grote bedrijven, big pharma, big tech, big food en big data besturen zij de wereld. Daar gaat trouwens mijn tweede boek Democratie 4.0 over, en is ook het onderwerp van mijn gesprek met Eric Kemperman op het Kennisfestival. Maar het algemene thema op ons podium is dus een gezonde samenleving. Waarbij de democratie weer moet passen. Het is niet meer zoals vroeger, want het onderscheid tussen links en rechts is niet meer relevant. Als je door de eeuwen heen kijkt, dan heb ik het wel over de afgelopen 3.000 jaar, is er altijd een spanning geweest tussen twee verschillende maatschappijvisies: top-down en bottum-up. Dat zie je nu weer.

Kun je dat uitleggen?

Society 1.0 was het agrarische tijdperk waarin gold dat je rijk en machtig was, als je veel land had. 10% van de bevolking had het goed en de andere 90% niet. Vervolgens werden we in Society 2.0 een handelsrepubliek. Dat was niet top-down geleid door eigenaren, maar de ondernemers, de Mkb’ers van nu zeg maar, stonden op. Samen met de regenten, waardoor er een burgermaatschappij ontstond. Daarna trad de industriële revolutie op. Dit leidde tot wat het huis van Thorbecke wordt genoemd, waarin we enerzijds weer een monarchie in zijn ‘gerommeld’ – een top down samenleving met een koning en een Eerste Kamer met gegoede burgers, anderzijds werd een industriële democratie ingevoerd, waarbij via de Tweede Kamer de inspraak van het volk geregeld werd. Eerst was het dus agrarisch, toen handel en vervolgens industriële massaproductie. De industriële samenleving, gericht op het vinden van de balans tussen arbeid (links) en kapitaal (rechts)niet meer werkt.

Hoe komt dat?

De grootste bedrijven ter wereld, met als basis big data en big tech, zijn geen industriële massaproductiebedrijven zijn. Arbeid is steeds minder een strategische factor. Er zou  een nieuwe Thorbecke moeten opstaan om een nieuwe balans tussen een top-down en een bottum-up samenleving te vinden. Maar om een nieuwe samenleving te maken, moet de huidige eerst ineenstorten. Arbeiders (burgers) hebben door de transformatie van het industriële tijdperk naar een digitaal rijdperk geen stem meer. Daarom zijn mensen aan het zoeken en vragen zich af ‘wat past dan bij mij?’.  Vroeger hadden we tweepartijen regering, toen drie met het paarse kabinet en vervolgens zelfs vier. Op dit moment zie je dat veel kiezers met een negatieve stem weten wat ze niet meer willen, maar nog niet wat ze wel willen. Dit is een kenmerk van een transitieperiode. We moeten de democratie opnieuw uitvinden. De democratie is dood, leve de democratie!

Hoe moet het dan? Heb je een oplossing?

We hebben nu een indirecte democratie, waarbij je stemt op een partij die vervolgens samen met andere partijen gaat regeren. Ik heb een nieuwe democratie gemaakt: een 4.0 variant waarbij de regio heel belangrijk is. Ik heb me onder andere laten inspireren door Zwitserland waar altijd al een directe democratie gehanteerd wordt in de kantons. Moet ook wel, want door de bergen zijn de regio’s veel van elkaar afgesloten. De geografie maakt het logisch dat je in regio’s werkt. Dat gold trouwens in Nederland ook door de strijd met het water vroeger. Later, toen we gingen opschalen in het industriële tijdperk, werden de regio’s minder belangrijk. Brabant werd minder belangrijk toen Philips een ‘international’ werd. Hetzelfde gold voor de Betuwe, een regio waar men echt trots op was. Die werd minder belangrijk toen de voedselproductie werd geïndustrialiseerd. Wist je dat 85% van alle voedsel wereldwijd geproduceerd wordt door 9 bedrijven?

Ja, ik snap dat daardoor de regio automatisch minder belangrijk werd. Kan dat weer terug dan?

Alles kwam steeds verder van de burger af te staan. Om de stem van de burger weer te laten horen heb ik ik een nieuw ontwerp gemaakt waarbij er op globaal niveau iets van een democratie gemaakt moet worden. En op regionaal niveau moeten we terug naar de burger. Dat eerste is heel lastig, zeker als het gaat om landen buiten Europa. Daarom heb ik me eerst gefocust op de landen hier. Dat tweede, terug naar de burger, is veel makkelijker. In Friesland bijvoorbeeld kunnen ze echt zelf wel beslissen over wegen, parkeerplaatsen en zwembaden. En voor regio-overstijgende zaken moet iemand zich kandidaat stellen. Dan krijg je een Fries die de eigen regio vertegenwoordigt in Europa. De regio’s vormen zichzelf. Mensen weten heus wel wat er wel bij hoort en wat niet. Dat regionale gevoel is in het industriële tijdperk wat onderdrukt, maar het is er nog wel. Belangrijk is dat je zo dicht mogelijk bij de burger staat, en tegelijkertijd dat er een bepaalde schaal moet zijn, om zaken als water en decentraal internet te regelen.

He klinkt makkelijk, maar…?

Ja hè? Mijn visie is wel helder, maar de implementatie gaat tot een revolutionaire transitie leiden. Immers, de laatste die er belang bij hebben zijn de bestaande machthebbers. Dat is ook niet nieuw. Lodewijk de 14^e zei ook niet uit zichtzelf ‘het is mooi geweest, ik ga wat anders doen.’

Terug naar de gezonde samenleving. Kun je daar wat meer over zeggen?

Ja daar willen we naar toe. Machteld Huber, één van de coauteurs van het boek ‘Regio 4.0’ en ook op het podium in Deventer zit op het positieve gezondheidsthema. We zijn te veel en te hard gaan werken. Gingen steeds ongezonder eten en doen daarmee eigenlijk alles wat niet goed is. En als we dan omvallen, gaan we de boel repareren. Maar we moeten naar de fase daarvoor bekijken: ‘Waarom worden we ziek?’ Machteld werd zelf ziek en stelde zich deze vraag. Goed slapen is ook zo’n thema. Je slaapt één derde van je leven, maar we doen er pas een paar jaar onderzoek naar. En ja, we hebben een heel hoog niveau van gezondheidszorg, maar het is vooral repareren. In een gezonde samenleving heb je gezonde mensen nodig. Kom daarom ook luisteren naar het verhaal van Frank Collaris over water. Je lichaam bestaat er voor 70% uit. Maar als je naar jezelf kijkt, zie je dat het water in jouw lichaam sterk verontreinigd is. Hij heeft een methode met kwantumfysica waarbij je het water niet hoeft te filteren, zodat je ook niet met de rotzooi blijft zitten. Hij kan het juist in moleculen uit elkaar laten vallen.

Dus als ik goed begrijp vallen dan een gezonde democratie, gezondheid en gezond water in elkaar en komen die thema’s aan bod op jullie podium?

Ja, en dan hebben we nog Mens 4.0. Dat is de kern van het verhaal. Robotica en kunstmatige intelligentie gaan zo snel, dat het in 2030 de mens voorbijgaat. Als je dan intelligente robots hebt met een IQ van 400 of 1000 zelfs en Elon Musk weet dit met zijn bedrijf Neuralink ook nog eens te integreren in de mens, popt de vraag op: Hoe gaan we ons onderscheden van dat kunstmatige leven. En ik zeg dan, het onderscheidende element is nu juist dat we mensen zijn. En wat is nou de essentie van mens zijn? Dat zijn sociale contacten, familie, muziek, spiritualiteit…daar draait het om. In het industriële tijdperk hebben we een maatschappij gemaakt met de mens als productiefactor. Met dat mensbeeld kunnen we niet concurreren met intelligente robots. We moeten weer nadenken over zingevingsvraagstukken. En dat bovenmenselijke niveau lukt alleen maar – en dan redeneer je weer terug – met gezonde voeding, een samenleving die op orde is en met gezond water. En dan zijn we weer rond.

Het klinkt zo simpel, bijna te mooi om waar te zijn?

Wij pakken trends op, want de regionalisering is al gaande. Maar mensen kunnen lastig afscheid nemen van het bestaande. Je moet dus iets nieuws maken zonder het bestaande helemaal om te gooien. Het lukt pas als de meerderheid van het volk zegt ‘nu is het klaar’. En dan werkt het als je een hoopvol alternatief hebt. Dat proberen we met Society 4.0 te creëren, zodat je in een fase van een fluwelen revolutie komt. Je gaat dan van nee-zeggers naar ja-zeggers. Society 4.0 bestaat uit die ja-zeggers.

Een hoopvol alternatief klinkt mooi

‘Ja dat is onze taak. Geen top-down samenleving omdat dit niet meer werkt door de digitalisering. Daarom is Evert Bleijenberg er ook bij die dag. Hij is topondernemer geweest en werd daarna onderwaterfotograaf. Hij heeft beide kanten gezien. De natuur geeft aan hoe het wel kan. Hij geeft vanuit de zwermtheorie zijn visie op de benodigde verandering. Ik zie het ook aan mijn dochter van 25. Ze heeft haar eigen wereld, met mensen om haar heen. Heel lokaal en dichtbij. Maar door de digitalisering is ze gekoppeld aan mensen over de hele wereld met dezelfde interesses. Ik noem dat de toekomst dan ook glokaal.’

 

Foto door Merel Zoet